Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 17oo Mee Houney 2025
Ta tuarastyl neu-chrogheydagh er ve clouit ec Jeantys Scrutaght Sthie y Versey, as nee eh goll roish Tinvaal Mee ny Nollick. Ta kiare reihyn currit roish ec y Jeantys.
- Ta'n chied reih dy yannoo veg;
- ta'n nah reih dy chur bree dy slane da tuarastyl neu-chrogheydagh y Reejerey Jonathan Michael;
- ta'n trass reih dy yannoo ny stroshey y parteays eddyr Kiarail Vannin as yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay; as
- ta'n chiaroo reih dy chur Kiarail Vannin back myr ayrn jeh'n Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay, vees aght dy gheddyn rey rish Kiarail Vannin as dy gholl back gys y stayd v'ayn roish my row bree currit da moylley yn Reejerey Jonathan dy chur er bun Kiarail Vannin dy livrey shirveishyn slaynt as kiarail y theay çheumooie jeh'n pholitickaght.
Ga dy row Kiarail Vannin currit er bun myr ren yn Reejerey Jonathan coyrlaghey, cha row bree rieau currit da moyllaghyn elley yn Reejerey Jonathan, as er-lheh bentyn da'n aght dy chur argid da Kiarail Vannin.
Ta Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, as eh yn eear Hirveishagh son Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, gra dy vel tuarastyl er hoilshaghey magh cooishyn ta sleih er ve loayrt mychione rish bleeantyn.
Ta Mnr Hooper gra dy vel shey moyllaghyn ard scanshoil 'sy tuarastyl, as ayns shoh t'eh goaill toshiaght er goll nyn drooid. Hoshiaght t'eh çheet er moylley son plan criticoil rish queig gys jeih bleeaney, as t'eh gra dy jarroo dy vel Slattys Kiarail Vannin bunnys feme plan obbree rish three bleeaney ve eck, myr shoh dy jinnagh sleih jerkal rish ashlish dy ve ayn son y traa foddey aght erbee. T'eh çheet er moylley mychione niartaghey y cochianglys eddyr caghlaaghyn parteays, reesht nagh vel eh cho doillee, as dy vel eh goll er cummal seose liorish reaghys argidoil vees rolley roish rish three bleeaney, as t'eh gra dy daink yn Reejerey Jonathan Michaels er shoh 'sy chied tuarastyl echey, as dy row shoh va eshyn hene cur trimmid er rish y clane traa echey ayns Slaynt, dy vel ayns rieughid feme er plan son cur argid 'sy traa foddey son y Rheynn Slaynt.
Ta Mnr Hooper gra dy nee tuarastyl trome-chooishagh eh as dy vel eh oyr son goaill nearey dy akin dy row eh er y reiltys goll magh gys fir choyrlee mooie dy insh daue red ennagh oddys peiagh ennagh vees gobbraghey 'sy choarys insh daue hannah, as, dy jarroo, dy vel ad er ve ginsh daue rish bleeantyn. T'eh gra, myr shoh, dy vel eh sheiltyn dy vel y feysht echey son y reiltys, shen yn oyr nagh ren eh eaishtagh rishyn, rish Kiarail Vannin, gys y wirran, ec y traa shen ad jannoo kuse jeh ny reddyn shoh, as dy jarroo yn oyr nagh dug ad bree da ny ayrnyn shoh jeh tuarastyl y Reejerey Jonathan 'sy chied ynnyd. T'eh gra dy vel eh ooilley ny lhie er yn eysht shen mychione y chlaare argidoil, agh dy row y reiltys jeeaghyn er my ayrn y tuarastyl echey nagh jean ad arragh, nagh dug ad bree da, dy row eh ro doillee, nagh jinnagh eh taghyrt, agh ayns rieughid, reesht as reesht, dy vel shen y doilleeid ec cree ny cooish vees feme er goll er goaill ayns laue.
Ta Mnr Hooper gra, bentyn da'n tuarastyl noa, dy vel Reihyn 2 ny 3 jeeaghyn ny neesht dy ve resoonagh dy liooar, as obbraghey ny s'chenney eddyr yn daa pharteays jannoo seose keeayll vooar, agh dy yannoo shen dy bee feme er ymmyrkey cooie strateishagh bentyn da reaghey son reddyn dy ve jeant, lesh enn er sorçhyn dy hirveishyn, reesht – red ennagh ren yn Reejerey Jonathan gra feer chleeir, as vees red ennagh nagh row couyryn dy liooar rieau currit da'n rheynn dy livrey. Er-lesh dy vel shoh yn doilleeid, dy vel eh jeeaghyn dy ve ard doilleeid reiltys Ellan Vannin, my vees tuarastyl ry gheddyn vees insh dooin dy yannoo reddyn, dy vel shin jannoo kuse dy veeryn jeh, ny meeryn aashagh, agh nagh vel ad jannoo ny meeryn doillee, as eisht nagh vel eh gobbraghey dy kiart, myr shoh dy vel ad geddyn tuarastyl elley kuse dy vleeantyn ny s'anmee vees çheet er ny reddyn lhisagh y reiltys v'er n'yannoo, as ginsh da, ny yeih dy vel ad doillee, agh dy gholl as jannoo ad.
Ta Mnr Hooper gra, eisht dy jean ad glackey y tuarastyl as gyn ourys dy jean Tinvaal ceau teiy ayns foayr jeh glackey shoh as coardail dy lhisagh shin goll as jannoo ny reddyn shoh, as three bleeaney woish nish, t'eh gra dy vel eh cur barrant er, dy bee reddyn 'syn un stayd, çheet back reesht dy chur leshtal da Tinvaal nagh vel eh gobbraghey dy feer er yn oyr nagh vel ad er n'yannoo ny meeryn doillee, as er-lheh bentyn da'n argid, nagh vel shen jeant oc, myr shoh dy vod ad jannoo tuarastyl elley dy gheddyn magh reesht ny vees goll fragym. T'eh gra dy vel shin goll mygeayrt as mygeayrt, as nagh vel eh toiggal eh.
Bentyn da'n tuarastyl liorish Jeantys Scrutaght Sthie y Versey, dooyrt yn Shirveishagh son Slaynt as Kiarail y Theay nish, as Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Claire Christian, dy vel yn aa-scrutaght shoh cur caa scanshoil dy aa-smooinaghtyn er y chummey t'ayn nish, dy heet er cooishyn er-lheh as dy yannoo caghlaa ayns aghtyn cooie. V'ee gra dy beagh Olteynyn Tinvaal resooney magh briwnyssyn y tuarastyl Mee ny Nollick, as dy bee caa da olteynyn kiaddey ny keimyn shoh çheet son y choarys slaynt as kiarail y theay ain, as dy lhisagh shin freayll rish jeeraghey er livrey shirveishyn jeh ard-vieys vees ry chummal seose son pobble Ellan Vannin.
Haink fogrey veih Kiarail Vannin neesht vees gra dy vel ee goltaghey y caa dy aa-scrutaghey reaghyssyn son reill as dy aa-smooinaghtyn er cre cho fondagh ta'n cummey t'ayn nish ayns livrey, choud's t'ad freayll rish cur eab er cur shirveishyn jeh ard-vieys vees ry chummal seose son pobble Ellan Vannin. T'ee gra dy vel y tuarastyl feeraghey dy vel yn cummey son livrey ec Kiarail Vannin y cummey kiart, as dy vel eh goaill tastey dy vel coloayrtyssyn rish sleih cochianglt rish y chooish soilshaghey magh dy vel shiartanse dy reddyn mooarey er ve jeant dy hareaghey shirveishyn son slaynt as kiarail y theay neayr's va Kiarail Vannin currit er bun. Ta'n fogrey gra dy vel Kiarail Vannin goltaghey yn aa-scrutaght shoh as dy vel ee ayns foayr jeh parteays smoo ayns gobbraghey rish yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay as rish y reiltys s'lhea, nee cur ablid da'n coarys ain son slaynt as kiarail y theay dy obbraghey lesh mieys as fondid share, as cooilleeney eiyrtyssyn share son y phobble er t'ee shirveishagh.
Ta Sheshaght Lhee Ellan Vannin gra dy vel ee gennaghtyn dy vel y tuarastyl liorish Jeantys Scrutaght Sthie y Versey soilshaghey magh dy vel ee kiart, bentyn da'n cochianglys eddyr Kiarail Vannin as yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay.
Ta Caairlagh y Heshaght, yn Fer-lhee Prakash Thiagarajan, gra dy vel yn Sheshaght ayns coardail rish y vriwnys nagh vel y strughtoor t'ayn nish cooie da'n oyr echey, as dy vel eh ayns feme jeh aa-chummey preayssagh, as dy vel ashlish ec yn Çheshaght son aa-chummey, as dy vel ad credjal dy vel feme er Kiarail Vannin çheet dy chur surransee ec y chree, as dy gholl er leeideil liorish fir-lhee, lesh cooney liorish boandyryn as fir-phrofeshoonagh cochaarjagh, as dy lhisagh yn lught-reiree jannoo possible, shaghey cur saraghyn bentyn da, kiarail clinicoil, as dy lhisagh oaseirys çheet veih boayrd vees soit 'syn Ellan vees freggyrtagh da Tinvaal.
Ta'n Fer-lhee Thiagarajan gra dy vel eh miolagh dy mooar dy ghra dy lhisagh sleih glackey yn chiaroo reih currit roish 'sy tuarastyl, as shen dy gheddyn rey rish Kiarail Vannin, dy gholl back gys yn aght myr v'eh roish my row Kiarail Vannin currit er bun, er yn oyr dy vel dy chooilley pheiagh cur enn er nish nagh vel y strughtoor t'ayn nish cooie da'n oyr echey. Agh t'eh gra dy vel ymmodee jeh ny cumraagyn echey ginsh da dy vel shen yn reih lhisagh yn Sheshaght ve shirrey, agh dy vel cooinaghtyn oc neesht nagh row yn strughtoor haink roish shen jannoo ro vie, as er-lheh choud's va cooish Rosalind Ranson roish y Ving.
Ta'n Fer-lhee Thiagarajan cur y feysht, cre vees femoil? T'eh gra nagh by gummey eh ny vees eh enmyssit, as dy vel shin feme strughtoor vees Manninagh, vees gobbraghey ass-lieh pobble Vannin, vees goll er reill liorish cummaltee Vannin, as vees goll er leeideil liorish fir-lhee, boandyryn as fir-phrofeshoonagh cochaarjagh, lesh ny surransee ec y vean jeh ooilley. T'eh gra dy by gummey eh er chor erbee ny t'eh enmyssit, as dy jarroo dy row yn Sheshaght smooinaghtyn er Rheynn Slaynt as Kiarail Theay Vannin, dy scarrey eh veih Rheynn Slaynt as Kiarail Theay y Reeriaght Unnaneysit, ny Shirveish Claynt Ashoonagh Vannin.
Ta'n Fer-lhee Thiagarajan gra, dy voddagh eh eer freayll rish ve enmyssit Kiarail Vannin, agh t'eh loayrt mychione smooinaghtyn er Kiarail Vannin shoh 'sy stayd t'ee ayn ec y traa t'ayn myr surransagh vees çhing dy criticoil. T'eh gra dy vel y surransagh ayns feme jeh obbraid bunnidagh, cha nee cooney lesh geddyn baase, as dy vel shen barel y Heshaght.
Ta'n Fer-lhee Thiagarajan gra dy vel yn Sheshaght er screeu rish Olteynyn Tinvaal, rish yn Shirveishagh son Slaynt as Kiarail y Theay as rish yn Ard Shirveishagh, as çhebbal dy chur stiagh barel y Heshaght ayns cummey y strughtoor 'sy traa ry heet, cre erbee t'eh enmyssit, Shirveish Claynt Ashoonagh Vannin, Rheynn Slaynt as Kiarail Theay Vannin, ny Kiarail Vannin, as dy vel ad ayns rieughid gobbraghey dy trome-chooishagh er draghtey jeh strughtoor aa-chummit, as dy vel eh treishteil ayns ny kuse dy laghyn shoh çheet dy jean ad cur shen harrish gys ny shirveishyn, gys yn Ard Shirveishagh as gys Tinvaal.
Ta Radi-oaylleeaght Coyrlee ayns Thie Lheiys Noble, yn Fer-lhee Vanina Finocchi, gra dy vod bree er ve currit da shoh ayns aght feer rea, caghlaa, dy beagh fer ennagh er neaishtagh rish Sheshaght Lhee Ellan Vannin beggan ny s'moghey. T'ee gra dy neu-aighoil eh, tra ta barriaght beg ry gheddyn, dy vel eh dy kinjagh lurg caggey lajer, as ny keayrtyn nagh vel shen ymmyrçhagh. T'ee gra dy row ad rieau, as dy bee ad arragh, feer, eer vaynrey dy obbraghey rish Kiarail Vannin, dy obbraghey rish y reiltys, dy chummey ny ta shin smooinaghtyn dy feer dy ve y chiarail slaynt theayagh chiart son Ellan Vannin, as nagh row ad rieau shassoo noi keimnaghey erbee, as dy vel ee gennaghtyn ny keayrtyn nagh row yn ayrn shen jeh sleih geaishtagh roo ayns shen er-nyn-son.
Hed y tuarasyl liorish Jeantys Scrutaght Sthie y Versey roish Olteynyn Tinvaal Mee ny Nollick, as bee resooney magh bentyn da, as kiarail yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay dy heet back gys Tinvaal Toshiaght Arree 2026 lesh slane freggyrt as plan dy chur bree da caghlaaghyn erbee.
Ta'n Fer-lhee Thiagarajan gra, er-lesh, dy vel eh er yn reiltys dy foshlit soiaghey jeh, nagh vel y strughtoor shoh cooie da'n oyr echey. T'eh çheet er yn Sheshaght myr tayrn geill da doilleeidyn veih'n çheusthie, myr dy beagh eh, as er-lesh dy row eh Toshiaght Arree nurree, dy row ad goll er cremmey eer ayns Tinvaal hene, as sleih gra dy row ad noi y choayrs, va dy bollagh neu-chairagh, agh nagh row kied oc dy chur freggyrt.
Ta'n Fer-lhee Thiagarajan gra, ny yeih y cremmey shen as ooilley liorish Olteynyn Tinvaal, nish dy vel eh scruit sheese er-nyn-son veih Jeantys Scrutaght Sthie y Versey, vees ayns rieughid çheughey dy mooar rish Kiarail Vannin, as son yn oyr shen ec y toshiaght dy row ouryssyn oc, yinnagh ad cur aa-scrutaght neu-vaieagh, agh t'eh jeeaghyn dy vel ad er n'yannoo shen, as dy vel yn Sheshaght geearree ny politickeyryn shinney dy foshlit dy ghra dy vel ad feer chiart, as dy chur cuirrey orroo dy heet nyn guaiyl as dy chooney lhieu dy chummey kiarail slaynt yn Ellan 'sy traa ry heet.
Ta'n Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay gra dy by vie lesh cur booise da Sheshaght Lhee Ellan Vannin son çheet stiagh ayns aght jarrooagh er y chooish scanshoil shoh, as dy vel eh jeeaghyn roish gys y chooish goll er resooney magh ayns Soie Tinvaal Mee ny Nollick.
---oooOooo---
Va'n towse dy argid ceaut ec Kiarail Vannin son lheihys ayns thie oast çheumooie jeh'n Ellan 'sy vlein argidoil t'ayn gys jerrey Mee Luanistyn bunnys £2 villioon punt ny syjrey ny va jerkit. Va faaishnys dy beagh £8.85 millioon ceaut er shoh ayns queig meeaghyn hoshee ny bleeaney argidoil 2025-26, agh ren lheihys ayns laareyn trassagh er chostal £10.8 millioon.
Ta Kiarail Vannin gra dy vel eh nish shareaghey y toiggalys eck er ardjyn as costyssyn syrjey ayndaue as er keimyn dy lheihys, as dy vel obbyr fo raad dy hareaghey saaseyn fondid as dy yannoo ny sloo ny keayrtyn ta feme er surransee troailt. Agh t'ee gra dy vel cagliagh er y chlaare argidoil eck er chumrail obbyr dy phlannal, as dy vel shiartanse dy Hreishtyn y Hirveish Claynt Ashoonagh er jeet er imneaghyn mychione caghlaa gys oardaghyn noa lioroo ta surransee currit daue.
---oooOooo---
Va çhaglym reaghit yn çhiaghtin shoh chaie liorish Forum y Tarmaynys Ynnydoil dy loayrt mychione bishaghey vees ry heet 'syn Aill Sloo veih'n chied laa Mee Averil 2026. Nee'n rate 'syn oor goll veih £12.25 gys £13.46, as ta imnea dy voddagh shoh cur er kuse dy delleyderyn ynnydoil dooney.
Ta'n ven shoh gra dy vel y rieughid obbree son y cherroo kiarail dy vel ad gobbraghey rish costyssyn soit nagh vel ry varganey. Myr sampleyr t'ee çheet er ny thieyn boandyrys oc, ayndaue nagh vod ad mooghey y çhiass, nagh vod ad jannoo ny sloo ny ooryn t'ad foshlit, as son shickyrys nagh vod ad jannoo ny sloo ny earrooyn oc 'sy wirran. T'ee gra dy vel yn oyr son shen dy vel kiarail, souyrid as sauçhid ny cummaltee oc ny lhie er ooilley ny reddyn shen.
Ta'n dooinney shoh gra dy vel eh y nhee nagh bee ablid ec ymmodee jeh ny colughtyn shen dy hannaghtyn ayn, as dy vel shin geddyn rey rish ooilley ny reddyn ta jeant ayns Mannin hene. T'eh gra dy row ad loayrt mychione jannoo ymmyd jeh ooilley y chooid ynnydoil currit stiagh ayn, as ta ny stooghyn ynnydoil currit stiagh ayn çheet dy ve cho costallagh, dy vel eh ny sloo costallagh dy gholl as dy chionnaghey brandyn Tesco na dy yannoo ymmyd jeh cooid ynnydoil currit stiagh ayn.
Ta'n ven shoh gra dy vel ad ayns jeadys ayn t'eh goll er insh daue cre ta'n troar oc feeu. T'ee gra dy vel ee ny ven-vochilley, as dy vel eh inshit jee ny vees feeuid yn eayn eck, jeih laghyn lurg jee cur eh stiagh 'sy thie jantys foalley. T'ee gra, tra t'ad creck cooid, dy vel y prios inshit daue, as eisht dy vel eh goll er inshit daue dy vel eh orroo eeck da paitçhyn, as t'ee cur trimmid er dy vel ad paitçhyn, 18 bleeaney dy eash, nagh vel fys erbee oc er veg, as dy vel eh goll er insh daue dy vel ad dy gheddyn faill jus beggan ny sloo na t'adsyn geddyn.
Ta'n dooinney shoh gra dy vel y kerroo oltaghey as bee cur stiagh da'n tarmaynys ynnydoil ain, cummal seose failley as yn turryssid as bea y cho-voodeeys. T'eh gra, roish y phandemagh, dy row y kerroo jannoo seose son ny va sleih gooley dy ve 5.6% jeh failley ooilley cooidjagh. T'eh gra, lesh sleih reih dy lhean dy obbraghey veih'n thie oc, dy ren shen caghlaa y stayd v'ayn, as t'eh gra yn earroo sloo dy leih goll stiagh ayns oikyn er chur builley dy jeeragh er yn earroo dy leih goll stiagh ayn ayns laghyn er yn çhiaghtin, as er-lheh ayns Doolish, boayl ta ynnydyn son oltaghey as bee nyn lhie dy trome er sharvaantyn y theay, fir-prhofeshoonagh argidoil as obbreeyn ayns oikyn.
Ta'n ven shoh gra foddee nagh vel aghtyn elley er-mayrn dy ve fondagh ry gheddyn oc, as shen dy jeeragh ny va goll er jannoo oc, dy vel oltaghey as bee as dy chooilley colught elley goll trooid Covid, agh dy ren eh faagail ad gyn couyryn erbee.
Ta'n dooinney shoh gra dy vel yn reiltys shoh marroo ad, as dy row eh wheesh mollit liorish Rob Callister – shen dy ghra, oltey politickagh y Rheynn Gastid Dellal as currym er-lheh er son y turryssid – as ren eh cur shoh er post Mnr Callister, shen dy ghra ayns ny meanyn sheshoil, as dy vel Rob ny charrey da, agh dy votal ayns foayr jeh shoh, nagh vel ny feallee shoh geaishtagh rish ny vees goll er gra roo.
Va Mnr Callister kionefenish as ren eh fendeil eh hene liorish gra dy row feme er soie sheese as dy loayrt rish colughtyn, as ayns ny kuse dy hiaghteeyn t'er n'gholl shaghey dy vel eshyn er hoie sheese lesh shiaght ny hoght colughtyn as dy vel eh er n'eaishtagh rish ooilley jeu.
Va'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer-lhee Alex Allinson, kionefenish neesht, as t'eh gra dy daink eh dy hoilshaghey magh yn arrym echey bentyn da'n towse dy cholughtyn beggey t'ayn, as son shickyrys dy vel eh toiggal shiartanse jeh ny imneaghyn oc, as shen vees feme er yn reiltys jannoo, as dy vel ad er ve jannoo shen trooid yn oardagh, as dy by hreih leshyn dy row ad gennaghtyn nagh row ad goll er eaishtagh rish, agh dy vel ad er n'gholl trooid oardagh liauyr neayr's 2021 bentyn da cur eab er cur-lesh yn Aill Sloo seose gys eaghtyr yn Aill Vioghee, as nish dy vel feme er cur shaghey paart jeh ny aggleyn va goll er soilshaghey magh 'sy çhaglym y laa shen, as dy obbraghey rish colughtyn ynnydoil.
Ta'n Fer-lhee Allinson gra dy vel ymmodee sleih er n'ghra dy vod mayd goll er y hoshiaght cooidjagh, agh dy yannoo shickyr dy bollagh dy vel shin shareaghey y faill injil er-son ny obbreeyn shen ayns Ellan Vannin ta feme stundayrt doaie dy vaghey.
Ta'n Fer-lhee Allinson gra dy row vote er ymmyd jeh'n Aill Sloo ec yn chooid smoo dy olteynyn Tinvaal, as dy vel eh goll lesh Plan yn Ellan. T'eh gra dy vel shin baghey ayns deynlaght as dy vel eh kiart dy bollagh dy vel shin cur arrym da aigney Tinvaal bentyn da shen ren ad coardail rish ayns Soie Tinvaal Jerrey Fouyir.
Ta'n Oltey elley ass-lieh Rhumsaa, Lawrie Hooper, gra nagh lhisagh yn Fer-lhee Allinson rolley magh polasee mannagh vel eh ayns foayr jeh, as dy lhisagh eh irree ass mannagh vel eh coardail rish y pholasee, as dy vel eh freayll rish ynrican er yn oyr dy row shen aigney Tinvaal tra ren olteynyn votal er.
Ta Mnr Hooper gra dy row polasee ec Tinvaal, agh ren yn reiltys çhyndaa dy gholl noi echey, myr shoh dy vel eh cleeir dy vod y reiltys caghlaa yn aigney echey tra t'eh geearree shen. T'eh gra dy ren sleih clashtyn yn shiaghtin shen dy vel y reiltys lane arryltagh dy haghney femeyn leighoil tra vees shen cooie da, myr shoh dy vel yn eie dy vel yn Tashtey goit, ny gennaghtyn dy ve goit, ayns aght erbee ny red yindyssagh. T'eh gra dy vel yn rieughid eh dy row dy chooilley horçh dy hreealtys currit daue, dy ren eshyn cur roish fer jeu mychione jannoo shoh ayns daa cheim, dy chur tooilley traa da colughtyn dy yannoo caghlaa, as dy row shen ceaut magh, as dy dooyrt eh dy lhisagh shin cur cooney ennagh son colughtyn ayn, as dy ren ad ceau magh shen neesht. T'eh gra dy vel yn Tashtey er n'gheddyn reihyn currit da, agh dy vel eh er n'ghra dy shickyr dy vel shoh yn ymmyrkey kiart.
Ta Mnr Hooper gra, my vees yn Shirveishagh cur treealtys son as fo raad lesh cur er y hoshiaght polasee nagh vel eh dy bunnidagh coardail rish, dy by chosoylagh eh dy lhisagh eh irree ass, dy vel shen yn aght ta sleih jannoo eh, dy vel ad gra nagh vod ad pohlldal y polasee shen, as er-lesh nagh vel eh mie son yn Ellan, as nagh vel eh son ve freggyrtagh da, as dy vel ad gra dy foshlit da'n Ard Shirveishagh dy vel feme er geddyn peiagh ennagh elley dy yannoo eh. T'eh gra, my vees y cumrail dy feer Coonceil ny Shirveishee, dy vel shen reih ec yn Shirveishagh Tashtee.
Ta Mnr Hooper gra, tra ta sleih çheet dy ve reiht, nagh vel keeayll chionnit erbee ec y chooid smoo dy leih vees reiht çheusthie jeh cochorp jeh'n wooadys shen ny jeh'n chrampys shen, ny eer jeh oardagh yn ard whaiyl hene, myr shoh dy vel ad shooyl stiagh ayn as çhelleeragh dy vel ad seiyt stiagh ayns rheynn as goaill ayrn ayns ny reddyn obbree, as goit 'syn un rheynn, as eisht dy vel ad çheet dy ve pointit myr shirveishagh, agh nagh vel reddyn er chaghlaa, dy vel ad foast jeeraghey dy mooar er yn rheynn oc, agh nagh vel cooney politickagh, myr shoh dy vel y peiagh shen ayns shen ny lomarcan lesh foddee ny t'eh smooinaghtyn dy ve eieyn echey as aghtyn dy gholl as dy yannoo reddyn, agh eisht roish ta sorçh dy inertia.
Ta Mnr Hooper gra dy vel yn inertia shoh çheet veih sleih gra dy vel shoh ny va rieau jeant, as dy vel shoh yn aght ta shin jannoo reddyn, as dy vel shoh y coyrle ta shin er n'gheddyn ayns shoh, as shoh oardagh yn reiltys, as geddyn y mainstyraght er mooarane jeh shen, foddee eh ve doillee dy liooar as cur sleih veih, as myr shoh, gyn caa dy haghney eh, ny vees taghyrt, shen sorçh dy ve goit liorish reillyn, as rere shen, goll stiagh my shirveishagh, dy doaltattym nagh vel y peiagh shen ayns shen stiurey y baatey, dy vel eh jannoo reaghyssyn, agh soit er coyrle as fys currit da liorish y status quo, bunnys, as dy vel caghlaa reddyn doillee dy liooar, er yn oyr nagh vel sleih dy gholl er-ash daue son cooney, as briaght jeu vel red ennagh keeayllagh, vel eh resoonagh.
Ta Mnr Hooper gra, my vees skimmee mie ayn, my vees skimmee ayn vees jeh'n un aigney, dy vel shen gobbraghey mie dy liooar, as shen y boayl, rere e smooinaghtyn hene, dy vel parteeyn politickagh çheet stiagh 'sy chooish, er yn oyr, my vees peiagh ennagh goll stiagh ayns shen as dy vel ad ooilley jeh'n un aigney, dy vod sleih dy jarroo cooilleeney reddyn. T'eh gra dy vel y doilleeid ain, shen nagh vel skimmee dy leih ayn as ooilley jeh'n un aigney. as dy vel sleih strepey lesh shirveishyn as olteynyn ny rheynnyn as foddee nagh vel ad coardail er ny reddyn bunnidagh, myr shoh, ayns rieughid nagh vel sleih gobbraghey rish sheshaght unnaneysit ayns shen, er yn oyr dy vel eh feer jee-chianglt, as dy vel yn eiyrtys eisht jeh shen jannoo reaghyssyn vees jee-chianglt as coloayrtyssyn jee-chianglt harrish boayrd Coonceil ny Shirveishee.
---oooOooo---
Ren yn rate dy volgey-argidoil 'syn Ellan goll sheese agh ynrican liorish 0.1% cosoylrey rish y rate ec jerrey Mean Fouyir. Ec y traa t'ayn, gys jerrey Jerrey Fouyir, ta'n rate 2.8%.
Ta ny fysseree soilshaghey magh dy vel thieyn bee as thieyn aaght reesht jannoo seose yn ard as ta preays smoo ayn, goll seose liorish 7.8% cosoyley rish y traa cheddin nurree. Çheusthie jeh'n vrastyl shen, ren costyssyn jeh cur bee bishaghey liorish 8.1%. Va preays neesht veih costyssyn son jough neu-veshtallagh as caffee as joughyn çheh elley, as reayn dy vee, as dagh jeu – jough as bee - bishaghey liorish 5.6% 'sy vlein. Ren priosyn son feill vart bishaghey dy mooar, liorish 13.4%, choud's ren priosyn son troaryn thombagey yrjaghey liorish 7.5%.
Agh va ardyn ayn ren priosyn goll sheese, lesh stooghyn 'sy vrastyl slaynt sheese liorish 0.3%, agh ren priosyn son gas goll sheese liorish 8% as son ooil as connaghyn elley liorish 13% 'sy 12 vee t'er n'gholl shaghey. Ren y costys son arraghey goll sheese liorish 1.6%, as shen soilshaghey magh priosyn sloo son pedryl as ooil, ny yeih dy ren yn costys son troailt aer yrjaghey liorish 5%..
Cha row caghlaa er y vlein bentyn da soccar as cultoor, agh ta costyssyn bentyn da eddyr-insh er n'gholl seose liorish 4%.
Shen ooilley rere yn Ayndagh Priosyn Kionnee. Ta'n Ayndagh Priosyn Myn-chreck jannoo ymmyd jeh saase elley as t'eh jeeaghyn er ny priosyn son cooid as shirveishyn elley, as shen soilshaghey magh bishaghey 2.6% cosoyley rish y rate v'ayn blein er dy henney. Ren y costys son thieyn yrjaghey liorish 5.4% as son oltaghey as bee liorish 8.1%, agh ren priosyn son cooid hoccar tuittym liorish 10.9%
Ta Staddystaght Ellan Vannin çhymsaghey mysh 1,000 prios er 500 reddyn – cooid ny shirveishyn – dagh mee dy ooley ny ayndee.
---oooOooo---
Ta'n Shirveishagh son Bun-troggalys, yn Dr Michelle Haywood, gra dy vel turneyryn ta oayllagh er-lheh rish lheid ny cooishyn cur eab ec y traa t'ayn yn aght haink doilleeid lesh y Stashoon Marrey ayns Leyrphoyl dy ve ayn. Y vee shoh chaie haink eh magh dy row feme er jannoo caghlaaghyn ayns Loghan Lieh-tidey y Phrinse er yn oyr dy row teaddyn mooral Manannan as Ben my Chree çheet noi fendyr. Ta'n Dr Haywood gra dy vel y chied tosheeaght eck dy charraghey y doilleeid.
Ta'n Dr Haywood gra dy vel y fendyr t''ad loayrt mychione, shen yn fer ny sodjey seose yn awin, as dy vel ymmyd jeant jeh'n chullee fendeilagh shen liorish Manannan dy ghleashaghey ersooyl veih'n burt shen ec shiartanse dy staydyn y tidey. T'ee gra dy row enn currit er y doilleeid nurree, feer voghey 'sy chiaddey va studeyrys er çheet gys y vurt va reaghit ec fer-oayllee ren jeeaghyn er y voayl veagh feme er ny teadyn roie veih Ben my Chree, dy heet gys y vurt shen, as eisht dy row Manninagh kiaddit dy vod ny teadyn roie 'syn aght cheddin, dy row y kiaddey gobbraghey son ny neesht jeu.
Ta'n Dr Haywood gra, ec y vooir-hraie, dy vel ny teadyn goll seose as harrish y fendyr, as dy vel shen cur lhoob ayns ny teadyn shen vees erskyn ny foddee ny teadyn shen surral ayns obbraghey, as shen cur orroo dy failleil doaltattymagh dy chraghoil. T'ee gra dy row fys oc er y doilleeid shoh nurree, agh nagh dod ad jannoo veg my-e-chione, er-coontey Manannan gleashaghey gys y vurt echey car y touree, as nagh vod ad goaill y fendyr shen ersooyl.
Ta'n Dr Haywood gra nagh vel ish foast shickyr c'raad ta'n doilleeid, row eh 'sy studeyrys er çheet gys y vurt, row eh ayns kiaddey ny fendyryn, row eh ayns cur stiagh ayn ny fendyryn, ny cre v'eh, as dy vel sleih gobbraghey trooid shen, dy vel earroo dy cholughtyn va cochianglt rish ooilley ny hrooid, as vel eh orroo soie sheese as feddyn magh, as dy vel ad hannah ayns ny coloayrtyssyn shen roo lesh cooney jeh turneyryn ta oayllagh er-lheh 'syn ard shoh.
Ta'n Dr Haywood gra dy vel ooilley ny cooishyn shoh er chur stiagh gys yn ynnyd ta shin ayn nish, as dy vel yn red scanshoil veih'n çheu ecksh, shen dy reaghey son son y vurt shen dy ve gobbraghey cho leah as oddys ad, as dy vel shen meanal goaill ersooyl y fendyr toshee shen dy lhiggey da Manninagh cosney stiagh 'sy vurt shen car y gheuree.
Ta'n Dr Haywood gra nagh vel fys eck er y aght haink y doilleeid dy ve ayn, as dy vel yn obbyr vees fo raad dy gheddyn magh shen, as dy vel eh scanshoil dy yannoo shen, er yn oyr dy vel costyssyn nish cochianglt rish y nhee nagh vel y fendyr gobbraghey rish ny siyn myr lhisagh eh, myr shoh dy bee freggyrtys ennagh son ny costyssyn shen, as myr shoh dy vel eh scanshoil dy gheddyn magh y boayl hie yn oardagh fragym, agh jeh scansh smoo ec y traa t'ayn, shen dy charraghey y chooish, vees yn obbyr fo raad ec y traa t'ayn.
---oooOooo---
Ayns soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie, yn 11 Mee Houney, va feysht currit er yn Dr Haywood myr yn Shirveishagh son Bun-troggalys, row plannyn erbee ec yn Rheynn eck dy yannoo bun-earrooagh yn oardagh bentyn da jeeskyn keesh charbid. Ta'n Dr Haywood gra dy vel eh costal mysh £7,500 dagh mee dy yannoo ny jeeskyn, as shen lurg da aghin rere slattys seyrsnyn fysseree soilshaghey magh dy ren eh costal £650,000 dy yannoo ny jeeskyn ayns ny queig bleeaney t'er n'gholl shaghey.
Choud's ren yn Dr Haywood goaill-ree dy vel shen yn costys, £7,500 dagh mee, t'ee gra dy nee feer neu-lickly eh dy jig caghlaaghyn erbee ayns traa er-mayrn y lught-reill shoh, as nagh vel yn bun-troggalys ayn dy yannoo bun-earrooagh yn oardagh.
Ta'n Dr Haywood gra, myr ayrn jeh shalee y Rheynn vees goll er dy yannoo shirveishyn bun-earrooagh as dy chroo saaseyn fondagh, dy vel eh aa-scrutaghey yn anney son jeeskyn keesh pabyr, agh y cheayrt shoh nagh row claare hraa clouit son lhiassaghey ny geddyn rey rish jeeskyn keesh pabyr.
Ren shoh cur er Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, dy chur feysht elley urree. T'eh ginsh jee dy ren y Reeriaght Unnaneysit geddyn rey rish ny jeeskyn keesh oc 'sy vlein 2014, as myr eiyrtys jeh'n yeearree dy dooyrt yn Rheynn ayns ny queig bleeaney t'er n'gholl shaghey dy vel £650,000 er ve ceaut er jeeskyn keesh pabyr. T'eh briaght, nod shen goll er, as vel y costys jeh reihyn elley er ve sur-smooinaghtyn er.
Ta'n Dr Haywood gra dy ren eh costal mysh £10,000 'sy vee dy chur magh jeeskyn keesh pabyr, as £7,500 dagh mee, agh dy gholl ersooyl veih jeeskyn keesh, dy vel shalee feer vooar 'sy chooylrey as feme er shen ve jeant bentyn da'n aght ta'n Rheynn cur-rish ny data as cur er bun y stoyr-data, as eisht jannoo magh as caghlaa ny vees femoil ayns slattys mychione jeeskyn keesh, myr shoh nagh vel eh cho neu-chramp as ynrican fondid rere costys, as dy vel yn rheynn toiggal dy beagh aghtyn dy spaarail ayns shen, agh nagh vel y bun-troggalys as y cooylrey foast son shen.
Ta Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, briaght jeh'n Dr Haywood dy eeraghey ny veagh sess jeh'n eiyrtys er Oik Postagh Ellan Vannin, dy beagh sthap er jeeskyn keesh goll er cur magh liorish Oik Postagh Ellan Vannin.
Ta'n Dr Haywood gra nagh vel agh goan eh dy vel jeeskyn keesh goll er cur-magh liorish yn Oik Postagh jiu, myr shoh dy vel ee sheiltyn dy row yn caghlaa shen as yn toshiaght jeh kuse dy vleeantyn roish my row ish ny Shirveishagh as va sess jeh'n vuilley er. T'ee gra nagh vel fys eck er shen agh dy voddagh ee goll as fakin vel ee abyl dy gheddyn y docamaid shen, agh dy vel eh fer jeh ny reddyn va oikyn postagh smooinaghtyn er ayns caghlaa cummey y dellal oc ec ny buird coontee oc.
Ta Mnr Moorhouse briaght mychione y chlaare hraa my vees shoh dy ve currit er y hoshiaght, as vel eh possible dy beagh shoh jeant roish y nah reihys mooar cadjin. Ta'n Dr Haywood gra dy vel shen feer neu-lickly, as myr shoh t'ee gra nagh vel.
---oooOooo---
Ec y traa t'ayn ta Sess Builley Eiraght goll er jannoo bentyn da Ardane y Vollagh Tram er y chooyllaghan ayns Doolish, as treisht ec sleih dy bee'n tuarastyl er shen ry gheddyn ayns ny hoght shiaghteeyn shoh çheet. She troggal recortit eh, va troggit 'sy vlein 1877, as t'eh goaill stiagh paart jeh staabylyn toshee y vollagh tram cabbil, nee jannoo ard eailley jeh 150 blein neayr's v'eh troggit 'sy vlein shoh çheet, 2026.
Mee er dy henney va'n Shirveishagh son Bun-troggalys, yn Dr Haywood, gra dy row y troggal foast ayns stayd gaueagh, lesh trimmid y vullagh foast seiy magh ny boallaghyn. Agh t'ee gra nish, cho leah's vees yn Sess Builley Eiraght jeant, dy jean y rheynn cur cooidjagh ooilley jeh shen as cur roish eh myr yn un chooish dellal. T'ee gra dy row ee jerkal rish shey gys hoght shiaghteeyn goll er ceau er yn Sess Builley Eiraght, agh dy vel shin çheet gys traa mygeayrt y Nollick nish, myr shoh dy nee smoo lickly eh dy bee eh ny sniessey da ny hoght shiaghteeyn, as myr shoh shen stiagh dy moghey 'sy vlein shoh çheet. T'ee gra dy vel y chooid er-mayrn jeh'n obbyr bentyn da cur stiagh ayn reesht ny trammyn cabbil jeant hannah, as nagh vel ad agh fuirraghtyn er ny vees taghyrt er Ardane y Vollagh Tram.